Als je geadopteerd bent, heb je geen keuze gehad in je afstand en adoptie. Er is door anderen over je besloten; door ouders, instanties en overheden. Juist daarom is het belangrijk dat je als geadopteerde eigenaarschap krijgt over hoe je je adoptie ervaart, hoe je erover praat en wat je wel of niet deelt. De regie over jouw eigen verhaal.
Onderzoek laat zien dat regie over je eigen verhaal belangrijk is voor je welzijn en de ontwikkeling van je identiteit. In dit artikel lees je welke factoren invloed kunnen hebben op jouw gevoel van regie: vanuit je directe omgeving, de adoptiecommunity en de bredere maatschappij.
Invloed van de directe omgeving
Je omgeving – je adoptiegezin, familie en vrienden – kan invloed hebben op hoe vrij je je voelt in je adoptieverhaal. Dat verschilt per persoon, en ook per levensfase. Hieronder geven we een paar voorbeelden van factoren die van invloed kunnen zijn.
Aanpassen aan je omgeving (assimilatie)
Assimilatie is het proces van het aanpassen wie je bent en je oorspronkelijke cultuur aan de nieuwe omgeving waar je in terecht komt. Het komt voor dat mensen die interlandelijk geadopteerd zijn zich aanpassen aan hun adoptiegezin en omgeving. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn omdat je er graag bij wilt horen. Soms ervaren geadopteerden daarom minder ruimte voor zichzelf en hun culturele identiteit. Verder kan de manier van omgaan met de culturele herkomst van een kind verschillen per adoptiegezin, waardoor je je cultuur juist meer of minder bij je kunt houden. De houding van je adoptieoudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen. kan hier een rol in spelen. Zo weten we dat de manier waarop zij omgaan met de verschillen tussen jou en henzelf invloed heeft op je identiteitsontwikkeling. Maar ook de openheid in gesprekken over je adoptie is daar een belangrijke factor in.
Vragen en aannames (microagressies)
Vragen en opmerkingen die de nadruk leggen op het anders-zijn, noemen we microagressies. Veel mensen die geadopteerd zijn krijgen regelmatig vragen als: “Weet je wie je echte ouders zijn?” of “Waar kom je écht vandaan?” Vaak zijn die vragen goed bedoeld, maar ze kunnen belastend zijn. Zo kunnen vragen bepaalde aannames bloot leggen die de ander over adoptie heeft. Ze leggen de nadruk op het anders-zijn, terwijl andere aspecten van je identiteit buiten beeld blijven. Jij bepaalt zelf óf en wanneer je hierover iets wilt delen. Ook al wordt die ruimte je gevoelsmatig misschien niet geboden.
Invloed van de adoptiecommunity
Ook binnen de adoptiecommunity zelf kunnen er factoren zijn die invloed hebben op je eigen regie. Met de adoptiecommunity doelen we op de gemeenschap van mensen die zelf geadopteerd zijn. Denk bijvoorbeeld aan belangenorganisaties of initiatieven voor geadopteerden om elkaar (online) te treffen. Voorbeelden van factoren die daar spelen en invloed kunnen hebben op je eigen regie vind je hieronder. Deze zullen voor sommige mensen herkenbaar zijn, maar anderen zullen deze niet als vervelend ervaren of er juist steun uithalen. Het is belangrijk om te beseffen dat iedereen dit anders ervaart.
“In de mist zitten”
Sommige mensen die geadopteerd zijn spreken over ‘in de mist zitten’, als een persoonlijke metafoor. Het beschrijft een fase waarbij je in het verleden een ander kijk op afstand en adoptie had. Dit is dan een zelf reflectieve manier om woorden te geven aan hoe iets vroeger voor je voelde, en hoe dat nu anders voor je is.
Wanneer je over een ander zegt dat diegene nog in de mist zit, dan verandert de metafoor van een persoonlijke reflectie naar een oordeel. Ook al is het niet zo bedoeld, het ondermijnt de ervaring van de ander, en daarmee diens autonomie. Het suggereert namelijk dat de één verder of wijzer is dan de ander.
Hoe kan het dan, dat in de adoptiecommunity over ‘in de mist’ wordt gesproken in relatie tot anderen? Uit de praktijk weten we dat dit te maken kan hebben met erkenning. Je zoekt bijvoorbeeld zoveel mogelijk erkenning voor jouw ervaring en proces, zodat je je minder alleen voelt. Ook kan het beangstigend zijn wanneer iemand anders met een vergelijkbare ervaring toch hele andere keuzes maakt, dit dwingt je namelijk om na te denken over die van jezelf. Iemand met een andere ervaring wordt dan uit zelfbescherming gelabeld als ‘die zit nog in de mist’.
Publiek debat
Binnen de adoptiecommunity kan het debat gekleurd worden door stemmen die de boventoon voeren. In de praktijk zien we dat mensen die uitgesproken negatieve of juist positieve ervaringen hebben zich daar doorgaans meer over uit spreken dan dat het stille midden zich uitspreekt. Dat is logisch en begrijpelijk. Maar het kan ertoe leiden dat er online een beeld ontstaat dat adoptie vooral, of zelfs alleen als negatief of positief wordt ervaren. Voor mensen die hun adoptie (deels) als positief of negatief beleven, kan dit aanvoelen alsof er weinig ruimte is voor hun perspectief. Omdat ze zich minder vertegenwoordigd voelen, kan er terughoudendheid ontstaan in het delen van hun ervaring. En doordat mensen hierin zo tegenover elkaar staan, kan dit leiden tot polarisatie. Daarom is het belangrijk dat er voor alle ervaringen ruimte is, en dat er ruimte is voor verandering bij jouzelf daarin.
Binnen de community zijn vaak vooral de uitgesproken positieve of negatieve stemmen hoorbaar. Dat kan ervoor zorgen dat mensen met gemengde gevoelens zich minder herkennen en minder snel hun ervaring delen. Er is geen goed of fout: elk perspectief verdient ruimte.
Invloed van de maatschappij
Met de invloed van de maatschappij doelen we op de factoren die breder in de maatschappij spelen in relatie tot afstand en adoptie. Er zijn veel voorbeelden te bedenken, maar de meest gehoorde lichten we hieronder toe.
Taalgebruik
Geadopteerde volwassenen worden soms op een bepaalde manier benaderd, waardoor ze zich niet serieus genomen voelen. Dit is ook terug te zien in het taalgebruik. Het gebruik van ‘adoptiekinderen’ is heel lang de standaard geweest, ook als er over geadopteerde volwassenen werd gesproken. Daarbij wordt er soms gesproken van infantilisering. Bij infantilisering wordt een volwassene als het ware benaderd als een kind. Het kan mensen in een soort kindrol houden, zelfs op volwassen leeftijd. Je ervaring als adoptiekind speelt dan nog steeds een rol in hoe serieus je wordt genomen als volwassene. Dit kan doorwerken in de manier waarop jouw perspectief wordt ontvangen, maar ook in hoe je jezelf ziet als geadopteerd persoon. Het kan de ruimte voor jouw authentieke verhaal beperken.
Dankbaarheidsnarratief
Lange tijd is er vooral aandacht geweest voor adoptie als iets goeds en helpends, waarvoor je als geadopteerde dankbaar moet zijn. Mensen die geadopteerd zijn ervaren ook dat ze dankbaar moeten zijn voor dingen die in een niet-adoptiegezin normaal zijn. Dit kan ervoor zorgen dat er minder ruimte is voor authentieke ervaringen rondom afstand en adoptie. Ook kan het er toe leiden dat je opgroeit met het idee dat je minder recht hebt op bepaalde dingen. Wanneer je je pijn, boosheid of verdriet benoemt in relatie tot je afstand en adoptie, ervaren geadopteerden dat ze hier niet altijd serieus in worden genomen. De focus op dankbaarheid kan ervoor zorgen dat er minder ruimte is voor alle onderdelen van jouw ervaring.
Zoeknarratief
Zoeken kan bij adoptie verschillende dingen betekenen. Vaak wordt er gedacht aan het zoeken van biologische familie, maar het kan ook staan voor een zoektocht naar je oorsprong en afkomst. Hier kun je daar meer over lezen. Uit onderzoek weten we dat reality-tv, documentaires en social media bijdragen aan het versterken van het zogenaamde zoeknarratief. Dit betekent dat er de verwachting is, dat mensen die geadopteerd zijn op zoek gaan naar hun biologische familie en zich met hen willen herenigen. Denk bijvoorbeeld aan het programma Spoorloos. Maar we weten ook dat iedereen op dit vlak andere behoeftes heeft. Sommige mensen hebben niet de wens om hun biologische oudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen. te ontmoeten, of hen beter te leren kennen. Daarnaast is het zo dat het type verhaal dat je in de media over zoeken ziet, niet altijd de realiteit weerspiegelt. Dit kan verwachtingen scheppen die niet matchen met jouw unieke praktijksituatie.
Identiteit is geen ladder
Iedereen heeft recht op een eigen ervaring en eigen beleving van diens identiteit. Jouw beeld van je adoptiegeschiedenis is jouw eigen authentieke ervaring. De mate waarin afstand en adoptie een rol spelen in jouw identiteit is afhankelijk van jouw verhaal en jouw behoeften. Belangrijk is om daarbij te beseffen dat het proces van afstand en adoptie in verschillende levensfasen andere gevoelens en behoeftes met zich mee kan brengen. Dit proces is niet lineair, het gaat niet van A naar Z. Er is geen standaard start- en eindpunt dat er voor iedereen die geadopteerd is hetzelfde uit ziet. Geen ervaring is beter of verder dan een andere. Wat dat betreft zijn de ervaringen rondom afstand en adoptie net zo uniek als de mens zelf.
Wat past bij jou?
Juist omdat je geen regie had in je adoptie, kan het ontwikkelen van je eigen identiteit en wie je wilt zijn een uitdaging zijn. Het terugpakken of verder opbouwen van eigen regie kan een belangrijk onderdeel zijn van die ontwikkeling. Het is daarbij cruciaal dat je de ruimte krijgt om zelf te bepalen wat je nodig hebt. Dat geldt ook voor hoe je je verhaal vertelt. Want wanneer je je verhaal in eigen woorden kan vertellen, word je verleden niet herschreven, maar je krijgt wel controle over de betekenis ervan. Daarbij mag je ook je eigen keuzes maken over jouw proces en wie je er wel of niet bij betrekt. Denk bijvoorbeeld aan de behoefte om wel of niet op zoek te gaan naar biologische familie of de cultuur van je land van herkomst. Er is geen goed of fout.
Praktische tips
Tot slot nog een aantal praktische tips om je te helpen jouw regie te versterken:
- Schrijf of vertel je verhaal in je eigen woorden, zonder rekening te houden met verwachtingen van anderen;
- Bepaal zelf wanneer, hoe en met wie je over adoptie praat, ook als dat betekent dat je er niet over praat;
- Herken dat vragen uit de omgeving soms meer over de ander zeggen dan over jou;
- Wees je er bewust van dat jouw ervaring niet minder geldig is omdat die verschilt van een ander;
- Zoek aansluiting bij mensen die jouw manier van omgaan met adoptie respecteren;
- Maak je eigen keuzes in jouw proces, afhankelijk van waar jij behoefte aan hebt.
