Vanuit INEA vinden wij het belangrijk dat (nieuwe) perspectieven over adoptie gehoord worden en perspectieven van geadopteerden een podium krijgen. Daarom organiseerde de Kennisbasis van INEA op zaterdag 13 januari een informatieve masterclass over het thema “Transformative Justice” in relatie tot de praktijk van adoptie. Bij transformative justice wordt er gekeken naar alle verschillende invalshoeken om voor eerder gedaan onrecht erkenning en herstel te krijgen.
Presentator Erben Oosting ging hierover in gesprek met Dr. Niké Wentholt, onderzoeker en docent aan de Universiteit voor Humanistiek, Dr. Sophie Withaeckx, universitair docente in filosofie aan Maastricht University en Dr. Chiara Candaele, doctor in de Geschiedenis en als postdoctoraal medewerker verbonden aan het Huygens Instituut. De zaal was ruim gevuld met geadopteerden, onderzoekers en een aantal adoptieoudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen.. Ook was er ruimte voor dialoog en vragen vanuit het publiek.
Transformative justice
Allereerst vertelde Wentholt meer over wat transformative justice precies inhield. Wentholt stelde dat er wordt gesproken van transformative justice nadat er grootschalig onrecht heeft plaatsgevonden. Transformative justice is de zoektocht naar erkenning en herstel waarbij je in dat proces de oorzaken van het onrecht probeert te veranderen. Zij gaf aan dat het proces belangrijker is dan de uitkomst, want in het proces vindt herstel plaats. Wentholt zegt dat wanneer groepen mensen achtergesteld worden zij worden benadeeld en hierdoor moeilijk kunnen praten. Maar tijdens het proces worden ze betrokken en verandert de situatie, waardoor mensen weer kunnen zeggen wat ze vinden.
Tijdens deze processen proberen overheden of ander instituties vaak ervaringsdeskundigen bij het proces van herstel te betrekken, maar worden zij vaak beschouwd als mensen die wel een mening hebben maar geen expertise. Volgens Wentholt moet dit idee van neutraliteit beëindigd worden. Dat hangt samen met de definities die er zijn van wetenschap en kennis.
Wentholt sprak ook over de houding van de overheid en ambtenaren tegenover kritische burgers die door dezelfde overheid onrecht zijn aangedaan: “Als mensen het vertrouwen verliezen hebben ze gelijk, want ze worden weggezet als moeilijke burgers, mensen die problemen creëren. Op het moment dat mensen kritiek hebben hoor je ambtenaren vaak zeggen: “We hebben zo ons best gedaan, we hebben excuses aangeboden, commissies opgesteld en nu zijn ze weer boos.” Wentholt geeft aan dat het belangrijk is om naar deze boosheid te luisteren, want daar zit veel kennis in van hoe dingen zouden moeten zijn en welke samenleving mensen zouden willen.
In gesprek met de makers van “Voorbij transnationale adoptie”
Na de bijdrage van Wentholt ging presentator Erben Oosting in gesprek met Sophie Withaeckx en Chiara Candaele over hun recent gepubliceerde boek “Voorbij transnationale adoptie. Een kritische en meerstemmige dialoog”. In dit boek zijn persoonlijke verhalen, essays en wetenschappelijke bijdragen gebundeld om zo vanuit verschillende perspectieven te kijken naar afstand en adoptie. Deze bijdragen zijn voornamelijk geschreven door geadopteerde personen. Eén van de belangrijkste thema’s en elementen uit het boek is het bevragen van bredere machtsstructuren en -verhoudingen die adopties produceren. Volgens de auteurs van het boek moet adoptie op wereldwijd niveau bekeken worden. Het is namelijk geen gebeurtenis tussen twee landen, maar maakt deel uit van een wereldwijde structuur.
Volgens de auteurs slaan zij met dit boek een andere weg in dan de traditionele psychologische onderzoeken, die de neiging hebben om te individualiseren, zoals over het thema hechting tussen ouders en kinderen. Volgens de auteurs “is dat heel waardevol, maar er was weinig onderzoek dat naar het bredere plaatje van de praktijk keek. Welke dynamieken zorgen ervoor dat adoptie bestaat? Dan zien we vaak dat adoptie plaatsvindt van armere naar rijkere landen en dat er allerlei mogelijkheden deze praktijk mogelijk maken.” Volgens Withaeckx klinkt het idee van mensen helpen goed, maar de keerzijde is dat daarin machtsrelaties zijn verborgen. Mensen die helpen hebben de middelen en het beeld dat ze een goed persoon of goede natie zijn. Binnen adoptie is er een moreel goed zelfbeeld opgebouwd door anderen te helpen. Daardoor is er ook controle over de ander en geef je een bepaalde positie aan de ander.
Als afsluiting ging presentator Erben Oosting kort in gesprek met alle drie de onderzoekers, waarin geconcludeerd werd dat het idee van transformative justice nuttig is om de praktijk van adoptie meer diepgaand te kunnen bekijken. Het is hierbij essentieel om de doelgroep te betrekken in het proces en kritisch naar de ervaringen die er zijn te kijken. De dag is afgesloten met een gezamenlijke borrel.
INEA kijkt terug op een informatieve en waardevolle bijeenkomst waarin het gesprek samen met de deelnemers is gevoerd. Een dag als deze laat zien dat uitwisseling van kennis tussen verschillende disciplines en thema’s in relatie tot het thema adoptie noodzakelijk is om tot nieuwe en kritische inzichten te komen.
Meer over Transformative Justice
Ben jij enthousiast geworden over het idee transformative justice in relatie tot de praktijk van adoptie? Kom dan naar het internationale INEA-congress 20-23 maart 2024. De eerste dag van ons congres staat namelijk in het teken van transformatie justice.
