Het verschil tussen ondersteuners: van coach tot psychiater 

Wanneer je op zoek bent naar passende ondersteuning kan het goed zijn om te weten wat voor verschillende ondersteuningsvormen er zijn. Belangrijk is om op zoek te gaan naar een ondersteuner die goed bij jou past. We weten uit grootschalig onderzoek dat een goede relatie met een ondersteuner een grote rol speelt bij een succesvolle behandeling. Daarnaast is het belangrijk om een ondersteuningsvorm te vinden die aansluit bij jouw hulpvraag.

De eerste stap bij een psychische hulpvraag is meestal een afspraak met de huisarts. De huisarts zal op basis van jouw hulpvraag een inschatting maken van welk type ondersteuning voor jou helpend zou kunnen zijn. Daarbij kun je ook jouw persoonlijke voorkeuren aangeven. Een huisarts verwijst je dan in sommige gevallen door.

Het kan soms lastig zijn om de verschillende soorten ondersteuners uit elkaar te houden, misschien zie je door de bomen het bos niet meer. Daarom zetten we hieronder voor jou de meest voorkomende ondersteuners op een rijtje.

Daarbij lichten we per soort ondersteuner toe voor welk type klacht je terecht kunt en welk type ondersteuning je kunt verwachten. Daarnaast beschrijven we de gemiddelde duur van de behandeling. Belangrijk daarbij om te weten is dat de duur samenhangt met de ernst van de klachten en andere factoren. Ook geven we per soort ondersteuner aan of je meestal een doorverwijzing nodig hebt van de huisarts. Daarbij geven we ook aan of het beroep beschermd is. Dit betekent dat aan bepaalde eisen moet worden voldaan om dat werk te mogen doen. De informatie hieronder is een gemiddelde richtlijn op basis van deze verschillende onderdelen. Dat betekent dat in de praktijk bijvoorbeeld de duur van de ondersteuning kan afwijken. Neem daarom altijd contact op met je ondersteuner en je huisarts voor meer informatie. 

Klik op een ondersteuner en lees meer informatie.

Type klacht 
Een coach richt zich meer op jouw persoonlijke ontwikkeling en helpt je werken aan een bepaald doel. Daarnaast heeft een coach vaak een bredere focus dan bijvoorbeeld een psycholoog. Voor het oplossen van (ernstige) psychische klachten kun je niet bij een coach terecht. 

Opleiding & beroepsregistratie 
De titel van coach is niet beschermd, iedereen mag zich dus coach noemen. Er zijn meerdere beroepsorganisaties waarbij een coach zich kan aansluiten om de kwaliteit van het beroep te waarborgen, bijvoorbeeld bij de Nederlandse orde van beroepscoaches (NOBCO). 

Behandeling  
Er zijn heel veel verschillende soorten coaching en iedere coach heeft een andere aanpak. Een coachingstraject is meestal korter van aard.  

Doorverwijzing 
Een doorverwijzing is niet nodig. Het komt voor dat je een doorverwijzing voor een coach kunt krijgen. Omdat de coach geen beschermd beroep heeft zal dit niet standaard voorkomen. 

Vergoeding 
Coaches worden in slechts enkele gevallen vergoed door de aanvullende verzekering. 

Type klacht 
Een sociaal werker kan helpen bij emotionele of sociale klachten, problemen in je omgeving of bij praktische moeilijkheden.

Opleiding & beroepsregistratie 
Sociaal werker is geen beschermd beroep, wat betekent dat iedereen zich sociaal werker mag noemen. De sociaal werker kan zich registreren bij het registerplein om de kwaliteit te waarborgen. Daarnaast wordt voorgeschreven dat een sociaal werker bekwaam is, wanneer diegene in het bezit is van een HBO-diploma Maatschappelijk Werk en Dienstverlening of Sociaal Werker Zorg. Ook is er een vervolgopleiding gericht op het werken in de gezondheidszorg. Wanneer de sociaal werker deze vervolgopleiding heeft gevolgd, dan krijgt diegene het certificaat ‘Maatschappelijk/Sociaal Weker gespecialiseerd in Gezondheidszorg.‘ Dit certificaat wordt toegekend door de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW).   

Behandeling 
Een sociaal werker kan je helpen door jou (en je naasten) te informeren, wegwijs te maken en je in contact te brengen met anderen. De duur van de behandeling of de begeleiding hangt af van je situatie. 

Doorverwijzing 
Om bij een sociaal werker terecht te komen is er soms een doorverwijzing nodig. De sociaal werker kan je vertellen of je een verwijsbrief nodig hebt. 

Vergoeding 
De behandeling kan onder de basisverzekering vallen, maar dit is niet altijd het geval. De exacte vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. Over het algemeen geldt dat: 

  • Wanneer je behandeld wordt of woont in een zorginstelling waar de sociaal werker werkzaam is, je er niet apart voor hoeft te betalen; 
  • Wanneer je vanuit een wijkteam begeleiding krijgt van een sociaal werker, je er niet apart voor hoeft te betalen; 
  • Wanneer je naar een sociaal werker met een eigen praktijk gaat, je zelf de kosten moet betalen. 

Een praktijkondersteuner-GGZ wordt ook wel POH-GGZ genoemd.  Dit staat voor praktijkondersteuner huisartsen voor geestelijke gezondheidszorg.  

Type klacht 
Over het algemeen geldt dat een praktijkondersteuner-GGZ kan helpen bij psychische klachten zonder dat er een psychische aandoening is. Ook kan de praktijkondersteuner-GGZ helpen bij het in kaart brengen van de oorzaak van de klachten wanneer dit voor jou niet duidelijk is. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Een praktijkondersteuner-GGZ heeft een (post) HBO of universitaire opleiding gevolgd. Daarnaast heeft een praktijkondersteuner-GGZ relevante werkervaring in de GGZ. Praktijkondersteuners-GGZ kunnen verschillende beroepsachtergronden hebben, daarom is er verschil in kennis, ervaring en werkwijze. Een praktijkondersteuner-GGZ moet zich registreren in het Kwaliteitsregister voor praktijkondersteuners huisartsen GGZ. 

Behandeling 
De praktijkondersteuner-GGZ kan je helpen om je problemen in kaart te brengen. De duur van de behandeling of de begeleiding hangt af van je situatie. De insteek is om de klachten kortdurend te behandelen. 

Doorverwijzing 
Een praktijkondersteuner-GGZ werkt in de huisartsenpraktijk. Als je hulp of begeleiding zoekt van een praktijkondersteuner-GGZ kun je dit met je huisarts bespreken. Als de behandeling niet voldoende helpt, kan de praktijkondersteuner-GGZ je huisarts adviseren je door te verwijzen naar een psycholoog of psychiater. 

Vergoeding 
Behandeling en/of begeleiding door de praktijkondersteuner-GGZ valt onder de Huisartsenzorg. Vaak wordt dit vergoed vanuit de basisverzekering. De exacte vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. 

Type klacht 
Een therapeut is iemand die therapie geeft om jouw mentale gezondheid te verbeteren. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Iedereen die een vorm van therapie aanbiedt kan zich therapeut noemen. De titel therapeut is daarom geen beschermde titel.  Een therapeut kan zich aansluiten bij een beroepsvereniging om de kwaliteit te waarborgen. 

Behandeling 
Omdat iedereen die therapie aan biedt zich therapeut kan noemen, zijn er veel verschillende vormen van therapie, denk daarbij bijvoorbeeld aan coaching of familieopstellingen. De duur van de behandeling is uiteenlopend en hangt samen met de hulpvraag en andere factoren. Omdat iedereen die therapie aan biedt zich therapeut kan noemen, zijn er geen algemene indicaties van de duur. 

Doorverwijzing 
Een doorverwijzing is niet nodig. Het komt voor dat je een doorverwijzing voor een therapeut kunt krijgen. Omdat de therapeut geen beschermd beroep heeft zal dit niet standaard voorkomen. 

Vergoeding 
Therapeuten worden in slechts enkele gevallen vergoed door de aanvullende verzekering. 

Type klacht 
Een psychotherapeut is gespecialiseerd in het behandelen van mensen met complexe psychische klachten. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Een psychotherapeut heeft een vierjarige postmaster psychotherapie gevolgd nadat een masteropleiding, bijvoorbeeld binnen de psychologie, geneeskunde of pedagogische wetenschappen, is afgrond. Een psychotherapeut moet geregistreerd staan in het BIG-register. De titel psychotherapeut is in Nederland beschermd. 

Behandeling 
Meestal valt de behandeling onder de gespecialiseerde GGZ. De behandeling kan zowel individueel als in groepsverband plaats vinden. Vaak is deze behandeling intensiever en langduriger dan die van een psycholoog.  

Doorverwijzing 
Om bij een psychotherapeut terecht te komen kun je worden doorverwezen door een huisarts, een medisch specialist of bedrijfsarts. 

Vergoeding 
De vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. Zoals eerder vermeld valt de zorg van een psychotherapeut meestal onder de gespecialiseerde GGZ. Gespecialiseerde GGZ wordt vergoed via de basisverzekering, wanneer aan een aantal voorwaarden is voldaan. Lees daarover meer op de website van de Patientenfederatie. 

Een psycholoog behandelt psychische klachten. Sommige psychologen leveren zorg die onder de basisverzekering valt, maar er zijn ook psychologische behandelingen die onder de aanvullende verzekering vallen. De titel ’psycholoog’ op zichzelf is niet wettelijk beschermd. Over het algemeen zijn de meeste psychologen in Nederland aangesloten bij het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) en staan zij ingeschreven in het BIG-register, wat staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. Er zijn dus verschillende soorten psychologen. Hieronder lichten we er een aantal toe. 

Basispsycholoog 

Type klacht 
Bij een basispsycholoog kun je meestal terecht met psychische klachten die korter dan zes maanden bestaan. Mensen met lichte tot matige klachten komen in aanmerking voor deze zorg. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Een basispsycholoog heeft een afgeronde universitaire master psychologie. Daarmee kan niet altijd BIG-registratie worden aangevraagd, in tegenstelling tot de psychiater, psychotherapeut, GZ-psycholoog en klinisch psycholoog. Wel kan een basispsycholoog andere registraties aanvragen om de kwaliteit te waarborgen, bijvoorbeeld de NIP-registratie.  

Behandeling 
De behandeling valt meestal onder de generalistische basis GGZ. Het traject is meestal korter van duur, denk aan ongeveer 3 tot 12 sessies. Een basispsycholoog kan in tegenstelling tot een GZ-psycholoog of klinisch psycholoog geen hoofdbehandelaar zijn binnen de GGZ. 

Doorverwijzing 
Om bij een basispsycholoog terecht te komen kun je worden doorverwezen door een huisarts, een medisch specialist of bedrijfsarts. Een verwijzing is niet altijd nodig. 

Vergoeding 
De behandeling wordt niet altijd vergoed. De exacte vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. 

GZ-psycholoog/Gezondheidszorgpsycholoog 

Voor een gezondheidszorgpsycholoog wordt ook wel de term GZ-psycholoog gebruikt. 

Type klacht 
Bij een GZ-psycholoog kun je meestal terecht met psychische stoornissen, problemen in het persoonlijk leven en psychische aspecten die samengaan met lichamelijke ziekte, invaliditeit en handicaps. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Een GZ-psycholoog heeft na afgeronde universitaire master nog een tweejarige postmaster gevolgd. Een GZ-psycholoog moet zich registreren in het BIG-register. De titel GZ-psycholoog is beschermd. 

Behandeling 
De behandeling kan zowel onder de generalistische basis GGZ als onder de gespecialiseerde GGZ vallen. Daarmee kan ook het behandeltraject verschillen, dit kan van zowel korte, middel, lange als intensieve duur zijn. 

Doorverwijzing 
Om bij een GZ-psycholoog terecht te komen kun je worden doorverwezen door een huisarts, een medisch specialist of bedrijfsarts. Een verwijzing is niet altijd nodig. 

Vergoeding 
De behandeling wordt niet altijd vergoed. De exacte vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. 

Klinisch psycholoog 

Type klacht 
Een klinisch psycholoog helpt mensen vaak bij het verwerken van complexe problematiek of psychische problemen.   

Opleiding & beroepsregistratie 
Een klinisch psycholoog heeft naast een universitaire studie in de richting psychologie nog een opleiding tot specialist afgerond. Een klinisch psycholoog moet zijn opgenomen in het BIG-register. De titel klinisch psycholoog is beschermd. 

Behandeling 
De nadruk bij een behandeling van een klinisch psycholoog ligt vaak op onderliggende patronen uit het verleden, die het dagelijks functioneren negatief kunnen beïnvloeden. Een traject bij een klinisch psycholoog is daarom vaak van langere duur.  

Doorverwijzing 
Om bij een klinisch psycholoog terecht te komen kun je worden doorverwezen door een huisarts, een medisch specialist of bedrijfsarts. 

Vergoeding 
Over het algemeen geldt dat de behandeling door de zorgverzekeraar wordt betaald. De exacte vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. 

Type klacht 
Een psychiater behandelt mensen met een psychische aandoening. Het gaat daarbij om ernstigere psychische aandoeningen, waarbij het nodig kan zijn om een behandeling te ondergaan, soms in combinatie met medicijnen. 

Opleiding & beroepsregistratie 
Een psychiater is een arts die na de opleiding geneeskunde zich heeft gespecialiseerd in het behandelen van cliënten met complexe psychische klachten. Een psychiater moet zijn opgenomen in het BIG-register. De titel psychiater is beschermd, alleen mensen met het diploma van psychiater mogen deze term gebruiken.

Behandeling 
De behandeling van een psychiater valt meestal onder de gespecialiseerde GGZ. Vaak is deze behandeling intensief en langdurig. In tegenstelling tot de psycholoog en psychotherapeut mag een psychiater naast het geven van een psychotherapeutische behandeling ook medicijnen, zoals bijvoorbeeld antidepressiva, voorschrijven. 

Doorverwijzing 
Om bij een psychiater terecht te komen moet je worden doorverwezen door de huisarts, een medisch specialist of een bedrijfsarts. 

Vergoeding
De vergoeding hangt af van de behandeling, de behandelaar en je verzekeringspolis. Het is daarom goed om na te vragen bij de behandelaar en je verzekeraar of de behandeling wordt vergoed. Zoals eerder vermeld valt de zorg van een psychiater onder de gespecialiseerde GGZ. Gespecialiseerde GGZ wordt vergoed via de basisverzekering, wanneer aan een aantal voorwaarden is voldaan. Lees daarover meer op de website van de Patientenfederatie. 

Ben je op zoek naar meer informatie over psychosociale hulpverleners? Neem dan eens een kijkje op de website van de patientenfederatie.