Thema 6: Socialisatie 

Mensen hebben invloed op elkaar. Je krijgt regels en opvattingen aangeleerd van een bepaalde groep en neemt ze van elkaar over. Dit begint al vanaf je geboorte en heet ‘socialisatie’. Dit gebeurt bewust en onbewust. Het vindt plaats op verschillende plekken: gezin, school, vriendengroep, sportplek, werk, media en overheid.  

Wat leer je als geadopteerde in je geboorteland? 

Als baby leer je de taal, opvattingen, normen, waarden en rituelen van jouw geboorteland. Dit leer je voornamelijk via jouw ouders of verzorgers. Hoe je dit geleerd krijgt, noemen we ‘enculturatie’.  

Een goed voorbeeld van hoe je als baby informatie en kennis leert uit jouw geboorteland is het herkennen van taal. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de hersenen van mensen die uit China zijn geadopteerd op dezelfde manier reageren op de Chinese taal als die van mensen die in China zijn opgegroeid.¹⁵ 

Socialisatie begint bij een geadopteerd persoon eerst in het geboorteland en daarna in het adoptieland. Na aankomst in het adoptieland passen kinderen zich aan en nemen zij de cultuur, taal en gebruiken over van hun adoptiegezin en omgeving. Dit doen ze om te kunnen communiceren en samenleven in hun nieuwe situatie.¹⁶ 

Als adoptieouder ondersteunen bij identiteitsontwikkeling 

Voed je kinderen op met een ander uiterlijk dan de gemiddelde inwoner van jouw land? Dan is wenselijk om hier aandacht voor te hebben. Zij groeien dan op in een land waar ze door hun uiterlijk in de minderheid zijn. Een onderzoek in de jaren 90 liet bijvoorbeeld zien dat wanneer adoptieoudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen. de verschillen tussen zichzelf en hun adoptiekind accepteerden, dit een positief effect had op de psychische gezondheid van hun kind. Wanneer adoptieouders eigen verschillen met hun adoptiekind ontkenden of er juist te veel nadruk op legden, had dit een negatief effect op de psychische gezondheid van hun adoptiekinderen.  

Het kan bijdragen aan de vorming van hun identiteit als je kinderen leert over hun geboortecultuur. Hierdoor kunnen ze zich verbonden voelen met mensen die op hen lijken en trots zijn op waar zij vandaan komen. 

Een geadopteerd persoon kan wel of niet geïnteresseerd zijn in zijn of haar geboortecultuur. Het een is niet beter dan het ander. Niet iedereen heeft behoefte om te leren over de geboortecultuur. Soms omdat zij zich niet anders voelen. Interesse verschilt ook per leeftijd en kan veranderen door de tijd heen. Respect voor de verschillende behoeftes is belangrijk.  

Voor geadopteerde mensen kan identiteitsontwikkeling ingewikkeld zijn door het verlies van geboortecultuur, biologische familie en moedertaal. Ook andere zaken kunnen hier invloed op hebben. Bijvoorbeeld de context waarin iemand is opgegroeid, de leeftijdsfase en fase van bewustzijn. Soms durven geadopteerden geen verbinding te maken met hun oorsprong door trauma. Hierdoor kunnen sommige geadopteerden veel of weinig bezig zijn hun achtergrond.  

Dit kan uitdagingen met zich meebrengen.¹⁷ Er zijn bijvoorbeeld eerste aanwijzingen uit een Amerikaans onderzoek, waarin geadopteerde personen die weinig of juist veel bezig waren met hun achtergrond minder zelfvertrouwen hadden dan geadopteerden die een gemiddelde interesse hadden.¹⁸ Door er veel mee bezig te zijn kun je het gevoel krijgen dat je niet meer hoort bij de adoptiecultuur. Weinig er mee bezig zijn kan ervoor zorgen dat er geen ruimte is voor waar je vandaan komt. Een gemiddelde interesse kan meer ruimte geven voor zowel de adoptiecultuur als geboortecultuur.  

Ondersteunen begint bij het checken waar de behoefte van het kind ligt. Adoptieouders kunnen geadopteerden helpen bij het ontwikkelen van een etnisch en culturele identiteit. De manier waarop mensen dit ontwikkelen gaat via “etnisch-culturele socialisatie’. Je leert dan over de gebruiken, geschiedenis en taal van je geboorteland. Je krijgt hierdoor meer het gevoel ergens bij te horen. Het kan je ook meer zelfvertrouwen geven.¹⁹

Er zijn veel manieren waarop je als adoptieouder jouw kind in contact kan laten komen met de geboortecultuur. Bijvoorbeeld via voedsel, reizen, boeken, of een taalcursus. Je kunt zelf ook zorgen dat je kind meer in contact komt met andere culturen door net andere keuzes te maken in waar je woont, naar welke school je kind gaat en welke vriendschappen je maakt. Uit onderzoek blijkt dat dit een positieve invloed kan hebben op gevoelens van geluk. Geadopteerde kinderen die regelmatig nieuwe dingen over hun geboortecultuur ontdekten, voelden zich psychisch beter dan geadopteerden die niks daarover leerden.

Het contact met de geboortecultuur duurt vaak kort. Bijvoorbeeld een bezoek aan een muziekfestival, genieten van het eten of een taalcursus. Het geeft een beeld van de geboortecultuur. Toch kan het moeilijk zijn om het gevoel te krijgen dat je erbij hoort. Ook kan het zo zijn dat je niet alles begrijpt, omdat je niet alle kennis hebt geleerd. Dat is ook niet gek. Cultuur is iets wat je elke dag leert door samen te zijn met de mensen uit jouw cultuur. Als geadopteerde ben je vaak maar kort opgegroeid met de mensen uit jouw geboortecultuur.²¹

Komen geadopteerden in contact met hun geboortecultuur? Dan is dit vaak maar een klein onderdeel van die cultuur. Als adoptieouder en geadopteerd persoon is het goed om dit te beseffen.  De verschillen met de adoptiecultuur lijken hierdoor vaak niet zo groot. Dit komt omdat je kennis, achtergrond en geschiedenis kunt missen van de gebruiken en gewoontes. De ervaringen geven op deze manier niet een volledig beeld van de geboortecultuur. Soms wordt dit op deze manier georganiseerd om de verschillen tussen de culturen kleiner te laten voelen. Toch kunnen ze nog steeds waardevol zijn voor aanwezigen.²²

Als adoptieouder omgaan met racisme 

Heb je als adoptieouder een witte huidskleur? Dan heb je waarschijnlijk geen ervaring met racisme.²³ Je kan wel op basis van andere kenmerken ervaring hebben om een minderheid te zijn en gediscrimineerd te worden. Racisme werkt via twee kanten. Aan de ene kant bestaat het uit discriminatie op basis van ‘ras’. Aan de andere kant komt het voort uit het idee dat een witte huidskleur beter is dan andere huidskleuren. 

Wil je beter begrijpen hoe racisme werkt? Lees er dan over. En praat er over met mensen die hier persoonlijk ervaring mee hebben. Je kunt hierdoor de ervaring van je kind misschien wat beter begrijpen. Dit kan een geadopteerd persoon helpen om zich gesteund te voelen. Zo voorkom je bijvoorbeeld de volgende ervaring van een geadopteerde met een zwarte huidskleur, naverteld door hulpverlener Joke Vermue: 

“Ik heb meegedaan aan die Black live Matter demonstraties (een demonstratie tegen racisme) in Amsterdam en dan hoor ik van mijn familie “maar moet jij daar nou aan meedoen?””

Kennis kan ook helpen bij het vinden van hulp. Het kan voor geadopteerden lastig zijn om over racisme te praten met hun adoptieouders. Soms hebben ze ook het gevoel dat hun adoptieouders discriminatie niet serieus nemen of zelfs zeggen dat het niet zo is. Vaak delen geadopteerden dan hun ervaringen niet. Hierdoor kunnen adoptieouders denken dat het niet gebeurt. Een geadopteerd persoon zei hierover in ons interview:  

“Mijn ouders hebben mij met alle goede bedoelingen opgevoed, maar hadden niet per se het inzicht over dat ik dingen tegen zou kunnen komen vanwege mijn andere huidskleur.” 

Beginnen adoptieouders zelf te praten over racisme? Dan kan dit adoptiekinderen helpen om hun eigen ervaringen te delen. Bereiden ouders hun kinderen voor op wat er zou kunnen gebeuren? Dan kan dit helpen om beter met een situatie om te gaan en minder stress te ervaren. Het is belangrijk dat als iemand er niet over wil praten dat dit ook oké is. Niet iedereen voelt zich op zijn gemakt om hier over te praten.²⁴

Adoptieouders zijn “kleurenblind” wanneer zij zeggen “ik zie geen kleur” over de andere huidskleur van hun geadopteerde kinderen. Hiermee wordt bedoeld dat zij niet anders behandeld worden door hun uiterlijk. Hoewel adoptieouders dit vaak vanuit een goed hart zeggen, heeft het een negatief gevolg. Hierdoor negeren zij dat uiterlijk een rol kan spelen in hoe mensen met elkaar omgaan. Als een geadopteerd persoon dan toch racisme meemaakt kan dit verwarrend zijn.

Als geadopteerde meer te weten komen over waar je vandaan komt 

Verschillende onderzoekers leggen uit hoe geadopteerde personen eerst hun geboortecultuur verliezen maar deze op latere leeftijd weer terug claimen. Zij noemen dit ‘reculturatie’. 

Bijzondere gebeurtenissen en ervaringen kunnen ervoor zorgen dat iemand anders naar zichzelf gaat kijken of een andere betekenis geeft aan zijn of haar afstand en adoptie. 

Bijvoorbeeld wanneer je van een dorp naar een grote stad verhuist. In jouw dorp ben je vaak een van de weinigen met een ander uiterlijk. In een grote stad kun je veel mensen tegenkomen die op jouw lijken. Jouw gedrag, cultuur en traditie kan anders zijn. Een andere gebeurtenis die invloed kan hebben op de eigen identiteit en vragen over afkomst is wanneer geadopteerden zelf moeder of vader worden. Het kan voor komen dat wanneer je zwanger wordt of een kind krijgt je stil gaat staan bij je eigen geboorteverhaal en herkomst. 

Sommige geadopteerde personen proberen deze kloof te dichten door op zoek te gaan naar de cultuur uit hun geboorteland. Zij proberen deze dan als het waren terug te ‘claimen’.

Er zijn verschillende manier om meer te leren over je geboortecultuur. Bijvoorbeeld boeken lezen over de geschiedenis en cultuur van je geboorteland, het leren van je moedertaal, het bezoeken van een cultureel of muziekfestival, of het luisteren van muziek. Misschien hebben je adoptieouders je vroeger dingen geleerd over je geboortecultuur of zijn ze met je op reis geweest naar je geboorteland. Of misschien heb je al contact gehad met je biologische familie? Je kunt ook vriendschappen hebben gesloten met mensen die zijn opgegroeid in jouw geboortecultuur. Of je bent teruggegaan naar je geboorteland om daar een tijd te wonen voor een stage of werk.  

Hoe je deze verschillende gebeurtenissen ervaart is voor iedereen anders. Sommige geadopteerden gaan anders denken over zichzelf, hun verbondenheid met anderen, hun geboortecultuur of adoptiecultuur. Met welke groep jij je verbonden voelt kan veranderen door de tijd heen. Voorbeelden hiervan zijn: 

1. Je voelt een sterke band met andere geadopteerde personen: Het kan zijn dat je niet zo’n band voelt met jouw geboortecultuur en adoptiecultuur. Je hebt het idee dat deze twee culturen niet goed bij je passen. Je voelt je meer verbonden met andere geadopteerden. Je voelt je jezelf op de eerste plaats iemand die geadopteerd is. Herken je deze gevoelens? Dan wil je je misschien aansluiten bij een belangengroep of vereniging van geadopteerden. Klik dan hier voor een overzicht van de verschillende verenigingen in Nederland. 

2. Je voelt een sterke band met jouw geboortecultuur: jij voelt je erg verbonden met jouw geboortecultuur. Je hebt er veel over geleerd. Hoe jij je gedraagt, de normen en waarden die je hebt en jouw begrip van de ongeschreven regels komt veel overeen met hoe mensen uit jouw geboortecultuur met elkaar omgaan en denken. Je wordt door hun vaak gezien als een van hen.  

3. Je voelt zowel een sterke band met jouw adoptiecultuur als geboortecultuur: Je voelt je verbonden met de dominante cultuur in Nederland. Daarnaast ben je ook geïnteresseerd geraakt in jouw geboortecultuur en de mensen uit deze cultuur. Voor jou sluit de ene cultuur de ander niet uit. Ze kunnen goed naast elkaar bestaan. Dit kan jou op een andere manier na laten denken over beiden culturen. 

4. Je voelt een sterke band met jouw adoptiecultuur: Misschien ben je begonnen om wat te leren over je geboortecultuur. Je komt erachter dat je weinig interesse erin hebt en bent daarom weer gestopt. Je voelt je het meest verbonden met jouw adoptiecultuur. 

5. Je voelt een sterke band met verschillende groepen mensen: Je voelt je tegelijkertijd verbonden met verschillende groepen. Dit kunnen zowel mensen zijn uit jouw geboortecultuur, adoptiecultuur, andere geadopteerden of andere groepen zijn.