Thema 7: Algemene tips voor hulpverleners rondom de identiteit van geadopteerden      

Er zijn veel verschillende adoptieverhalen. Iedere geadopteerde ervaart afstand en adoptie op een andere manier. Als hulpverlener is het belangrijk om te beseffen dat elk adoptieverhaal uniek is. Het verhaal kan ook door de tijd heen veranderen. Een jonger persoon kijkt meestal anders naar de afstand en adoptie dan een ouder persoon.  

Voor geadopteerde mensen kan identiteitsontwikkeling ingewikkeld zijn door het verlies van geboortecultuur, biologische familie en geboorte taal. Adoptie kan ook andere verschillende emotionele en psychische gevolgen hebben.  

Wil je iemand ondersteunen bij een hulpvraag rondom identiteitsontwikkeling en afstand en adoptie? Dan is het belangrijk dat je kennis en vaardigheden hebt over dit onderwerp.

Vaardigheden 

Besef dat geadopteerden een gevoel van veiligheid binnen de hulpverlener- cliënt relatie moeten kunnen ervaren, en dat echt contact hierbij belangrijk is. Hierbij is het belangrijk dat je als hulpverlener bewust bent van de woorden die je gebruikt wanneer je spreekt over het onderwerp afstand en adoptie. Sommige woorden kunnen door geadopteerden als lastig ervaren worden. Hierdoor kunnen zij zich bijvoorbeeld boos, gekwetst of niet begrepen voelen. Je hebt dit nodig om vertrouwen van de client te laten groeien. Door afstand en adoptie kunnen geadopteerden hun gevoel van veiligheid en verbinding met hun lichaam kwijt zijn geraakt. 

Zorg dat er een open (basis)houding wordt aangenomen. Hiervoor dienen professionals en hulpverleners hun vooroordelen en blinde vlekken, van waaruit vragen kunnen worden gesteld, onder de loep te nemen. Dit is nodig om in gesprekken eventuele ‘microaggressies’ te kunnen vermijden. Maar ook om bewust te blijven van je eigen rol als therapeut in het gesprek.  

Een andere manier waarop veiligheid kan worden behouden is om samen met de geadopteerde te onderzoeken wat hij of zij nodig heeft. Hiermee houden ze leiding over hun eigen behoeften, iets wat geadopteerden vaak in hun leven hebben gemist. Het kan ook goed zijn dat de geadopteerde een geschiedenis heeft van hulpverleners, waarbij deze adoptie-gevoelige vaardigheden ontbraken en de geadopteerde zich niet veilig heeft gevoeld. Dit moet dan worden hersteld met een nieuwe en positieve ervaring. 

Kennis

Het is tegelijkertijd belangrijk om te begrijpen dat sommige geadopteerden het juist ingewikkeld vinden om stil te staan bij wat ze allemaal voelen met betrekking tot hun adoptie, en ze niet kunnen aangeven wat hun behoeften zijn. Ze komen dan niet zelf met een hulpvraag, maar geven bijvoorbeeld aan dat ze zich nergens thuis voelen, zich niet goed kunnen identificeren met hun adoptiefamilie of zich niet thuis voelen in de cultuur van hun adoptieland. Kennis over de uitdagingen die geadopteerden kunnen hebben, draagt dan bij aan het helder maken van hun hulpvraag.  

In vorige thema’s is al uitgebreid ingegaan op de kennis vanuit een sociale en culturele invalshoek en is beschreven hoe begrippen zoals cultuur, etniciteit en socialisatie, inclusief ervaringen zoals discriminatie, racisme, enculturatie en reculturatie effect kunnen hebben op de identiteitsbeleving van geadopteerde personen.  

Aan de andere kant is het noodzakelijk om bewust te zijn van de emotionele en psychologische impact die adoptie kan hebben op iemand die geadopteerd is. Thema’s die hierbij horen zijn afstand en verlies van biologische familie, cultuur en identiteit, gevoelens van afwijzing, schaamte, complexe rouw, moeite met verbinden en/of hechten. Dit raakt vaak ook onderwerpen van (vroegkinderlijk of complex) trauma. Sommige geadopteerden hebben niet geleerd met hun emoties om te gaan en kunnen kampen met psychische en lichamelijke klachten door niet herkende trauma’s. Zo kunnen personen die geadopteerd zijn op de gevolgen in plaats van de oorzaken worden behandeld. Het is belangrijk om als professional of hulpverlener te begrijpen dat geadopteerden het soms lastig vinden om therapie en behandelingen aan te gaan. 
 
De hierboven genoemde onderwerpen over cultuur en psychologie zijn eigenlijk niet los van elkaar te zien. Ze zijn allemaal van invloed op de identiteitsontwikkeling van geadopteerde personen. Het ontwikkelen van identiteit is niet iets waar alleen over nagedacht kan worden, maar is voornamelijk een gevoel. Een vraag waar deze onderwerpen samen komen, is of geadopteerden hun eigen plek in de wereld kunnen voelen?  

Zoals hierboven in de thema’s al uitgebreid is uitgelegd, brengt het feit dat geadopteerden in een andere familie en cultuur terecht komen op verschillende niveaus uitdagingen met zich mee. Een van die uitdagingen is dat ze niet alleen qua uiterlijk kunnen verschillen van hun adoptie familie, en van de cultuur waarin ze zich bevinden na hun adoptie, maar ook in persoonlijkheid en gedrag. Hoe adoptieoudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen. omgaan met deze verschillen heeft tevens invloed op de psychische gezondheid en identiteitsontwikkeling van geadopteerden. Het is dan ook belangrijk om te weten of er binnen de adoptiefamilie open over de adoptie gesproken kan worden, of dat het onderwerp vermeden wordt. 

Een onderzoek in de jaren 90 liet bijvoorbeeld zien dat wanneer adoptieouders de verschillen tussen zichzelf en hun adoptiekind accepteerden, dit een positief effect had op de psychische gezondheid van hun kind. Wanneer adoptieouders de eigen verschillen met hun adoptiekind ontkenden of er juist te veel nadruk op legden, had dit een negatief effect op de psychische gezondheid van hun adoptiekind (Baden et al., 2013: 231). Daarom is het belangrijk dat adoptieouders aandacht hebben voor hoe zij verschillen van hun kind. Is deze aandacht er niet geweest dan kan het zijn dat een geadopteerde in zijn of haar jongere jaren zich heeft geprobeerd anders te gedragen. Bijvoorbeeld om binnen het gezin en cultuur te kunnen passen. Tijdens dit proces kan een geadopteerd persoon een deel van zijn of haar originele en culturele identiteit hebben moeten losgelaten.³⁰ 
 
Een andere belangrijkere vraag is of geadopteerde personen nog verbinding kunnen voelen met de familie van herkomst, ook al leven zij niet samen met deze familie. Kunnen geadopteerde personen deze verbinding voelen als onderdeel van wie ze zijn? En zo nee, hoe komt dit? Wees je als hulpverlener of professional ervan bewust dat het geen verbinding voelen met de biologische oudersIn het Nederlands gebruiken we veel verschillende woorden voor ouders na afstand en adoptie. Iedereen gebruikt eigen woorden voor deze relaties en geeft een eigen betekenis aan deze woorden. Dat betekent dat twee personen hetzelfde woord op een andere manier kunnen interpreteren en gebruiken. Ook kunnen verschillende woorden, verschillende emoties oproepen. Dat betekent dat hetzelfde woord voor twee mensen anders kan voelen. Via een vragenlijst onderzocht INEA welke woorden we als expertisecentrum interlandelijke adoptie in wording het beste kunnen gebruiken. De uitkomst hiervan helpt ons om bepaalde woorden te kiezen. We zijn ons ervan bewust dat elk woord dat we uiteindelijk kiezen voor iedereen persoonlijk voordelen en nadelen kan hebben. We volgen als INEA de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke discussie rondom het gebruik van taal met veel aandacht en blijven ons taalgebruik, in samenspraak met de Redactieraad en de Adviesraad, evalueren en waar nodig aanpassen. te maken kan hebben met traumatische gevoelens, of gevoelens van loyaliteit naar de adoptieouders.  

Het kan dat geadopteerden zelf niet weten of ze wel of niet blij zijn met hun eigen adoptie. Het kan lastig zijn om dit erkennen. Het kan ook dat adoptieouders niet-behandelde of onopgemerkte psychische problemen hebben die (de opvoeding van) hun adoptiekind beïnvloedt. Dit soort gevoelens kunnen voor uitdagingen zorgen tijdens de identiteitsontwikkeling van geadopteerden.   

Wat kun je nog meer als hulpverlener doen?  

• Besef dat ieder adoptieverhaal uniek is, en dat de hulp die de geadopteerde zoekt op maat gegeven hoort te worden. Lees eens verschillende ervaringsverhalen van geadopteerden. Lees bijvoorbeeld eens verschillende ervaringsverhalen van geadopteerde personen. Zie dan de volgende links: Ervaringen – INEA of Verhalen van geadopteerden – Steunpunt Adoptie of Mijn ervaring met mijn adoptie | Fiom 
• Als hulpverlener kun je samen met een geadopteerde een plan maken. Neem hierin de gehele adoptiedriehoek mee. Deze driehoek verwijst naar de onderlinge verbondenheid tussen biologische ouders, geadopteerde en adoptieouders. 
• Gebruik je kennis en kunde om geadopteerde duiding te kunnen geven waar nodig, en houdt blinde vlekken en onbewuste blokkades daarbij in de gaten; zowel van de geadopteerde als van jezelf.   
• Ben je bewust van je eigen vooroordelen over afstand en adoptie en geadopteerde personen; het merendeel van de geadopteerde volwassenen in Nederland ervaart zijn of haar algemene psychische gezondheid als (zeer) goed. Dat percentage is iets lager dan bij niet-geadopteerden (CBS, 2021). Klik hier voor het CBS-rapport. 
• Erken de impact van raciale verschillen in het adoptiegezin. 
• Neem ervaringen van stigmatisering, racisme en discriminatie van geadopteerden serieus. Ben je als professional bewust van je eigen raciale, culturele en etnische vooroordelen. Klik hier voor een leeslijst over antiracisme en het erkennen van je eigen vooroordelen. 
• Leer over het politieke en economische aspect van adoptie. Klik hier voor meer informatie. 
• Ben je ervan bewust dat het geen verbinding voelen met de ouders van herkomst te maken kan hebben met bijvoorbeeld traumatische gevoelens, of gevoelens van loyaliteit naar de adoptieouders en de angst om weer afgewezen te worden. 
• Betrek waar mogelijk en altijd met toestemming van de geadopteerde, adoptieouders in de hulpverlening. 
• Ben je bewust van wat er in de media besproken wordt over adoptie en het effect ervan op geadopteerden.  
• Een goed begrip krijgen over de thema’s verlies, afwijzing, schuldgevoel, schaamte, rouw en adoptie identiteit.  
• Ben je ervan bewust dat therapie en behandelingen voor sommige geadopteerden lastig kan zijn door mogelijke hechtingsproblemen, trauma en onbekende erfelijke problematieken.  
• Betrek waar mogelijk partners van geadopteerden in de hulpverlening.  
• Besteed genoeg aandacht aan de rol van adoptieouders en het effect ervan op het functioneren van geadopteerden. Ook adoptieouders kunnen niet-behandelde of onopgemerkte psychische problemen hebben die de opvoeding van hun adoptiekind beïnvloedt. 
• Het is essentieel om kennis te hebben van andere culturen en jouw eigen cultuur en in staat zijn om met een open blik en vanuit verschillende perspectieven naar de problemen te kijken. Klik hier voor meer informatie.  
• Het kan goed zijn voor geadopteerden en adoptieouders om te gaan wonen in een omgeving waar mensen met verschillende huidskleuren, etniciteit en culturen wonen.