De Nederlandse wetgeving verandert voortdurend om aan te sluiten bij nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Voor geadopteerden is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de wetgeving die hun leven kan beïnvloeden. In dit artikel bespreken we hoe wetten worden gemaakt en herzien, met een specifieke focus op de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). Deze wet, die de adoptie van buitenlandse kinderen reguleert, is momenteel onderwerp van herziening. Lees verder om te begrijpen hoe wetgeving tot stand komt, welke stappen worden genomen bij wetswijzigingen, en hoe jij als burger kunt bijdragen aan dit proces.
Hoe ontstaat een nieuwe wet?
Het tot stand komen van een wet in Nederland is een ingewikkeld proces. Het proces omvat verschillende stappen en betrokken partijen, die samenwerken om tot een wetsvoorstel te komen en uiteindelijk goedkeuring te krijgen. De partijen die bijvoorbeeld betrokken zijn in dit proces zijn onder andere de regering en het parlement.
Ambtenaren op een ministerie bereiden eerst een wetsvoorstel voor. Samen met belanghebbende partijen maken zij een voorstel en schrijven een Memorie van Toelichting. De ministerraad bespreekt vervolgens dit voorstel en stuurt het naar de Raad van State voor advies. Daarna behandelt de Tweede Kamer het wetsvoorstel en stemt erover. Bij goedkeuring stuurt de Tweede Kamer het voorstel door naar de Eerste Kamer voor verdere controle en nogmaals een stemming.
Als zowel de Tweede als de Eerste Kamer het wetsvoorstel hebben goedgekeurd, ondertekenen de Koning en de minister het voorstel. Daarna publiceert men de nieuwe wet in het Staatsblad. De wet treedt in werking na publicatie, tenzij er een specifieke inwerkingtredingsdatum is vastgesteld.
In het artikel ‘Hoe komt een wet tot stand‘ lees je meer over het proces bij de totstandkoming van wetten.
Waarom worden wetten herzien?
Bij het herzien van wetgeving kijken we opnieuw naar de wet om verbeteringen aan te brengen. Deze verbeteringen zijn vaak noodzakelijk vanwege nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen of behoeften. Een voorbeeld hiervan is de herziening van de Wet afbreking zwangerschap. Wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat de wettelijke bedenktermijn niet nodig is voor een weloverwogen beslissing over abortus. Ook veranderde de mening in de samenleving hierover.
Het herzieningsproces begint net als de totstandkoming van een wet bij de voorbereiding. Men verzamelt vaak documenten waarin een reflectie staat beschreven van de oude wet. Dit toont aan dat er verandering nodig is. Het ministerie en betrokkenen of experts op het gebied van deze wet beoordelen dit in diverse bijeenkomsten. Soms verdelen ze deze bijeenkomsten over verschillende onderwerpen. Op basis van de uitkomsten van deze bijeenkomsten geven zij de nieuwe wet verder vorm. Hoe groot de herziening is en op hoeveel onderwerpen er keuzes gemaakt moeten worden, bepaalt hoe lang deze eerste fase duurt. Deze fase kan echter wel een aantal jaar duren.
Jouw rol bij wetswijzigingen
Zodra er een concept wetsvoorstel klaarligt, zal deze worden gepubliceerd op de website van de overheid. Via deze website kan iedereen suggesties doen voor de verbetering van wet- en regelgeving die in voorbereiding is. Hiermee wordt de betrokkenheid van burgers, bedrijven en instellingen bij de totstandkoming van wet- en regelgeving vergroot. Dit is de laatste kans om nog input te leveren op de vernieuwde wet. Vanaf dit moment heeft iedereen zes weken de tijd om het voorstel te lezen en hierop te reageren. De reacties zullen worden bekeken en waar nodig zal het voorstel worden aangepast. Daarna gaat het voorstel naar de Raad van State voor Advies. De Raad van State is een adviesorgaan die als taak heeft om te bekijken of het wetsvoorstel uit te voeren is en of het wetsvoorstel niet in strijd is met de Grondwet. Dit duurt een paar maanden.
Daarna wordt het advies verwerkt en gaat hij voor akkoord naar de verantwoordelijke minister. Vervolgens zal de ministerraad akkoord moeten geven. Daarna gaat het voorstel naar de Tweede Kamer. Bij goedkeuring in de Tweede Kamer gaat het voorstel naar de Eerste Kamer. Als ook zij akkoord zijn, zal het wetsvoorstel worden ondertekend door de koning en de minister en zal de vernieuwde wet worden gepubliceerd in het staatsblad. De vernieuwde wet treed pas in werking op de datum die staat vermeld in de wet of na publicatie.
Vanaf het moment dat het voorstel naar de Tweede Kamer gaat, kan het nog wel een jaar duren voordat de wet echt ingaat. In het parlementaire jaar 2020/2021 was de gemiddelde behandelduur van een wetsvoorstel in de Tweede en Eerste Kamer ongeveer 302 dagen. Deze tijd komt nog boven op de tijd die het voorafgaande proces van wetsvoorbereiding heeft gekost.
Herziening van de Wobka
Uit onderzoek, waaronder het Joustra rapport, en de mening binnen onze samenleving is gebleken dat er een herziening nodig is van de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka). Deze wet uit 1998 kreeg door de jaren heen veel kritiek.
Vanaf het rapport van Joustra is dit proces in gang gezet en krijgt het voorstel voor de nieuwe wet nu langzaam vorm. Alle zienswijzen van belanghebbenden, organisaties en deskundigen moeten op verschillende onderwerpen worden meegewogen, wat tijd kost. Organisaties die input hebben geleverd voor de wijziging van de Wobka zijn onder andere de: de Centrale Autoriteit (CA), de beleidstak van het ministerie van Veiligheid en Justitie, Fiom, de Inspectie Justitie en Veiligheid, de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), Wereldkinderen en INEA. Via diverse bijeenkomsten van INEA of het ministerie is er input opgehaald.
Eigenlijk zou men de eerste fase nu bijna afronden, maar door nieuwe ontwikkelingen rondom interlandelijke adoptie ligt dit proces momenteel stil (juni 2024).
Het is duidelijk dat er een nieuwe Wobka komt, maar deze zal op een andere manier worden vormgegeven dan oorspronkelijk gedacht. Hoe dit inhoudelijk precies zal zijn, moet nog blijken. Lees meer hierover in het artikel: ‘De herziening van de Wobka; wat is het en waar staan we nu?‘
